تغییر به اقتصاد تجدید پذیر می تواند به حفظ محیط زیست کمک کرده و برای شرکت ها نیز ارزش ایجاد کند. ضرورت تفکیک فعالیت اقتصادی از منابع محدود، کاهشی شده است. مجموعه “کوری هال” در سال ۱۹۲۴ متشکل از تولید کنندگان لامپ از جمله جنرال الکتریک و فیلیپس، توافق کردند تا طول عمر لامپ های خود از از ۲۵۰۰ ساعت به ۱۰۰۰ ساعت کاهش دهند. این آبرو ریز که چند دهه بعد افشا شد، نماد مدل مصرف گرایی است؛ مصرف و خرید؛ و دوباره مصرف! الگوئی که با انقلاب صنعتی سکه رایج و تا کنون نیز نقش غالب دارد.
ممکن است این روش بنگاه هایی را ثروتمند کرده باشد اما سازوکاری است که به بن بست رسیده و از نظر اقتصادی ناکارآمد و از لحاظ زیست محیطی آسیب زا است؛ هزینه های آن افزون بر آلودگی آب و خاک، نوسانات بهای مواد اولیه و اختلال در زنجیره تأمین را هم شامل می شود؛ مدلی ناپایدار، که قابل تحمل برای اکوسیستم کره خاکی نیست.
“گیلای” و همکارانش در سپید نامهی خود، به تعداد رو تزیدی از شرکت ها که در حال خروج از این مدل هستند اشاره می کنند که به معنی توسعه کارکردهایی همانند طراحی محصولات با طول عمر بیشتر و با قابلیت بازیافت، مصرف منابع کمتر در فرآیند و طراحی با هدف استفاده بیشتر از اقلام است.
انتقال به اقتصاد تجدید پذیر، با کمک به شرکت ها برای استفاده بیشتر و بهتر از منابع و خلق ارزش بیشتر، هزینه اقتصادی ندارد. با کاوش های معدنی کمتر، کاهش در هزینه برای محل دفن زباله و زباله سوزها و با حفظ فضای سبز و درختان، ضایعات و آسیب های زیست محیطی کاهش می یابد.
هزینه های عملیاتی کمتر، کاهش مخاطرات زنجیره تأمین و جریان درآمدی بیشتر در کنار دسترسی به بازارهای جدید از دیگر مزیت های این رویکرد است.
“هاولی”، استاد “درس عملیات” دانشگاه استنفورد اظهار می کند که پذیرش اقتصاد تجدید پذیر نه تنها موجب کاهش آسیب ها می شود بلکه ارزش های جامعه را نیز ارتقاء می دهد.
از زباله تا گنج
پیش بینی ها در این روند امیدوار کننده است؛ طبق برنامه محیط زیست سازمان ملل، تا سال ۲۰۵۰، دو تریلیون دلار از محل این رویکرد باید به اقتصاد جهانی بازگردد. این عدد در مورد کشورهای در حال توسعه که انتظار می رود با رشد طبقه متوسط در آن ها تولید زباله افزایش می یابد، عدد قابل توجهی خواهد بود.
مطالعات نشان می دهد که اقتصاد تجدید پذیر تنها در حوزه آمریکای لاتین و کارائیب ۴٫۸ میلیون شغل تا سال ۲۰۳۰ ایجاد خواهد کرد. اشتغال جدید نسبت به اشتغالی که از حذف صنایع مربوط به بخش های آسیب پذیر ایجاد می گردد پایدارتر بوده و اشتغال زایی آن نیز بالاتر است.
حال چرا برخی شرکت ها مدل مصرفی را انتخاب کرده اند؟ قطعاً نتیجه برای بخش های ارائه کننده سوخت های فسیلی، مواد معدنی، محصولات کشاورزی و سایر ارائه کنندگان مواد اولیه خوب بوده است. “گیلای” عنوان می کند که در دنیای توسعه یافته، به راحتی تأثیر منفی سرمنشاء مواد غذایی و کالاهای مصرفی فراموش می شود. در طول چهار دهه جهانی شدن، کشورهای ثروتمند زباله های بسیاری را در کشورهای فقیر دفن کرده اند.
مدل “برداشت_ ساخت- تولید زباله” به افزایش بی عدالتی انجامیده است. کارولین لینگ اظهار می کند که این فرآیند به شکل نامتناسبی بر جوامع توسعه نیافته اثر گذاشته است.
نیاز به جدا کردن فعالیت های اقتصادی از مصرف منابع محدود در چند دهه گذشته با تغییرات آب وهوایی، کمبود منابع، از دست رفتن تنوع زیستی، زباله ها و آلودگی به سرعت افزایش یافته است. به گفته “آلن مک آرتور”، اقتصاد تجدید پذیر به کاهش گازهای گلخانه تا ۴۵ درصد کمک می کند.
اما شرکت ها برای اجرای این مدل با چالش های زیادی مواجه هستند. “لی” می گوید استفاده کنندگان از این مدل به سختی متدهای خود را تغییر دهند زیرا درگیر حق استفاده از محصولات سبز یا خرید کالای دسته دوم خواهند شد.
هزینه انتقال به خط تولید جدید در حالی که از عمر مفید دستگاه های فعلی باقی مانده است و نیاز های سرمایه ای برای استقرار خطوط جدید را زیاد می کند؛ توجیحات انتخاب را برای صاحبان صنایع سخت می کند.
با گذشت زمان، صرفه جوئی در مقیاس هزینه، کاهنده شده اما تشویق مصرف کننده به مصرف کمتر، در کوتاه مدت تأثیر منفی بر تولید و درآمد خواهد داشت. “لی” توصیه به سرمایه گذاری بر روی نوآوری هایی با نیاز سرمایه اندک که بازگشت کوتاه مدت دارند می کند. آن ها همچنین می توانند در پی فرصت های در خدمات تعمیر و نگهداری یا ارتقاء باشند تا از آن طریق درآمد بیشتری کسب نمایند.
توجیهات اقتصاد تجدید پذیر
بسیاری از کسب و کارها درک کاملی از این مدل ندارند از جمله شناسائی فرصت ها در مواد جایگزین، فرآیندها، فن آوری و استعدادهای مورد نیاز!
کمپین های داخلی و خارجی در کنار همکاری های داخلی و بین سازمانی، برای به دست آوردن مزایای زنجیره ارزش در این مدل حیاتی است.
لینگ می گوید که بهترین ابتکار عمل ها، با حسن نیت هم، می تواند ناخواسته پیامدهایی همانند انتشار گازهای گلخانه ای بر اثر افزایش حمل و نقل و اعمال بسته های حمایتی، بابت توسعه اقتصاد اشتراکی و حفظ محصولات، در چرخه اقتصاد تجدید پذیر داشته باشد. او قائل به داشتن تصویر جامع از موضوع از طریق ارزیابی چرخه ی بازیافت است.
رهبران کسب و کاری که مایلند تا کسب و کار خود را به سمت تجدید پذیری و حفظ کالا ها هدایت کنند کار خود را باید با متعهد کردن مدیران ارشد، هدف سازی برای همسو شدن کل شرکت حول کاهش انتشار گازهای گلخانه ای، کاهش مصرف آب و اتکاء به مواد اولیه آغاز کنند. “گیلی” می گوید که چوب جادوئی وجود ندارد اما طراحی برای افزایش طول عمر محصول و طراحی برای بازیافت، اجزاء اصلی این روش است. شرکت ها همچنین با استفاده از مواد اولیه بازیافت پذیر و انرژی های تجدید پذیر، می توانند به حفظ چرخه بهره وری از کالاها و کاهش آلودگی کمک کنند.
همچنین اشتراک گذاری دست آوردها با سایر همکاران و شرکای تجاری مهم است. بازتولید کننده ترین شرکت ها، شرکت هایی هستند که این شکل تولید را طولانی تر اجرا می کنند؛ “لی” می گوید این شرکت ها باید بر تأمین کنندگان خود گسترده تر از سایر مدل های تولید اثر بگذارند. اپل در تولید محصولات خود از عناصر معدنی کم یاب همانند طلا، تنگستن و کبالت استفاده می کند؛ این شرکت تأمین کنندگان خود را برای تأمین از مجاری پاک و بازگشت پذیر تشویق کرده است.
اما توفیق در این مدل تجارت، جزیره ای میسر نمی شود. زیست بوم اقتصادی شامل رفتار مصرف کننده، زیر ساخت ها، فن آوری علمی، مشوق ها، مقررات و سیاست ها هنوز برای تولید به شکل خطی(غیر قابل بازگشت) تنظیم شده اند. اجرای اصول اقتصادی در مقیاس جهانی نیازمند توجه تمام ذی نفعان است که شامل سرمایه گذاران، دولت ها و مصرف کنندگان است.
کارهایی زیادی مقابل ماست و چالش هایی هم! اما اگر هر کس وظیفه ی خود را درک و پذیرش کند، مسیر انتقال به اقتصاد برگشت پذیر هموار است و نسل آینده را بهتر درک کرده ایم.
Replacing the “Take-Make-Waste” Model with Sustainable Supply Chains
Stanford Graduate School of Business
عکس از اینجا
محمود مزینانی
(ترجمه با تغییرات بسیار جزئی)
